Η πανσέληνος του Αυγούστου!!!!

 

 

Φεγγαράκι σιγανό

Πλέει μεσ’ στον ουρανό,

Σαν σκαφίδι φωτεινό.

Σαν κανδήλα κάθε βράδυ,

Δίχως άναμμα και λάδι

φέγγει μέσα στο σκοτάδι.

Γ. Βιζυηνός

 

 

Κανένα άλλο ίσως ουράνιο σώμα  δεν έχει πολυτραγουδηθεί και υμνηθεί  όσο το φεγγάρι. Τα τελευταία όμως χρόνια ίσως λόγω της

τεχνολογικής μας ανάπτυξης αλλά και της τουριστικής συγχρόνως, άρχισε να υμνείται  και να «ιεροποιείται» και το αυγουστιάτικο φεγγάρι και ιδίως η πανσέληνος του Αυγούστου. Ανοίγουν πολλοί αρχαίοι χώροι και συνδυάζονται με συγκροτήματα ή τραγουδιστές ή ποιητές και υμνούν την πανσέληνο του Αυγούστου. Της αξίζουν όλοι αυτοί οι ύμνοι; Είναι η πανσέληνος του Αυγούστου ομορφότερη της πανσέληνου των άλλων μηνών; Αν όχι, γιατί «διαφημίζεται» τόσο η πανσέληνος του Αυγούστου;

 Ο άνθρωπος πάντοτε ήταν ρομαντικός, πάντοτε ερωτικός, και πάντα κοντά στη φύση. Η Σελήνη μπορεί να «πατήθηκε» από ανθρώπινα πόδια αλλά πάντοτε ήταν κοντά στον άνθρωπο και την ιστορία του. Θεοποιήθηκε από όλους τους λαούς για πολλούς λόγους αλλά κυρίως για υπαρξιακούς. Ήταν από την αρχή της ιστορίας μας η χρονοποιός μας. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ημερολόγια μας όλα σχεδόν ήταν σεληνιακά και κατάλοιπό τους είναι η λέξη «μήνας» που προέρχεται από το όνομα της Σελήνης που ήταν και Μήνις. Αλλά και σαν σύζυγος του Ήλιου κατείχε και το όνομα Νεαίρα, δηλαδή το νέο φεγγάρι, και οι κόρες τους,  σύμφωνα με την Οδύσσεια, φύλαγαν τις τριακόσιες πενήντα αγελάδες του Ήλιου που αντιστοιχούσαν στις ημέρες των δώδεκα σεληνιακών μηνών ενός ατελούς σεληνιακού έτους. Επειδή η Σελήνη ήταν βασικό στοιχείο για την ύπαρξη του ανθρώπου με το σέλας της – το φως - (από όπου και η λέξη Σελήνη), σε πολλούς λαούς ήταν αρσενικό και θηλυκό στοιχείο συγχρόνως. Αλλά και ο Πλάτων στο «Συμπόσιό» του την αναφέρει ως «η Σελήνη αμφοτέρων μετέχει», δηλαδή, αρσενική και θηλυκή, ιδέα που και οι ορφικοί συμμερίζονται που την χαρακτήριζαν μητέρα του χρόνου.

Ορφικός ύμνος στη Σελήνη (μετάφραση Σπύρου Χ. Μαγγίνα)

«Άκουσέ με, θεά, βασίλισσα, που φέρεις το φως,

σεβαστή Σελήνη Μήνη, που έχεις κέρατα ταύρου,

και τρέχεις την νύχτα και περιπλανάσαι στον αέρα,

νυχτερινή, που έχεις δάδα, κόρη που είσαι ένας λαμπρός αστέρας,

η Μήνη, που μεγαλώνεις και λιγοστεύεις, θηλυκή και αρσενική,

που φωτίζεις και αγαπάς τους ίππους, μητέρα του χρόνου,

που φέρεις καρπούς, που είσαι λαμπερή, κατηφής,

που καταυγάζεις και επιβλέπεις τους τοκετούς

βλέπεις τα πάντα, σου αρέσει να είσαι άγρυπνη,

που σε συνοδεύουν ωραία αστέρια, και χαίρεσαι στην ησυχία

και στη νύχτα την καλότυχη

είσαι λαμπρή και παρέχεις χαρά και φέρεις εις πέρας τα έργα

και είσαι το καμάρι της νύχτας.

Είσαι βασίλισσα των άστρων που φορείς μακρύ πέπλο

και τρέχεις κυκλοτερώς,

ω, κόρη, που είσαι γεμάτη και σοφία και ένα λαμπρό άστρο,

έλα, μακαρία με χαρά, λάμπουσα με το δικό σου φέγγος,

και σώσε, ω κόρη, τους νέους ικέτες σου».

Οι ικέτες υπάρχουν και σήμερα, αλλά γνωρίζουν ότι η τροχιά της δεν είναι «κυκλοτερή» αλλά ελλειπτική με τη Γη στη μία εστία της έλλειψης και ότι η Σελήνη δεν έχει δικό της φως αλλά αντανακλά το φως του ήλιου. Ότι κάνει μια πολύπλοκη κίνηση γύρω από τη Γη και συγχρόνως γύρω από τον ήλιο και οι θέσεις του φωτοδότη, ήλιου και της Γης και της Σελήνης καθορίζουν την εμφάνισή της στον ουράνιο θόλο, δηλαδή αν είναι νέα Σελήνη, αν είναι μισοφέγγαρο ή αν είναι πανσέληνος. Οι ικέτες της γνωρίζουν επίσης ότι φαινομενικά μόνο, «ταξιδεύει» κάθε βράδυ από τα δυτικά  προς τα ανατολικά και ότι κάνει ένα φαινόμενο κύκλο της τροχιάς της στον ουράνιο θόλο.

 Όταν δε η ανατολή της συμπίπτει με την έξοδο των ανθρώπων στους θερινούς μήνες και φαίνεται πορτοκαλή στον ορίζοντα και δεν «ανεβαίνει» ψηλά στον ορίζοντα, αλλά πάντα βρίσκεται μπροστά στα μάτια τους, τότε την υμνούν, γιατί όπως είπαμε ο άνθρωπος είναι ερωτικός και ρομαντικός και η λάμψη αυτή της πανσελήνου πυρπολεί τις ηδονές και τους έρωτές του. Η πανσέληνος του καλοκαιριού είναι η χειρότερη για παρατήρηση για τους αστρονόμους, γιατί όταν είναι χαμηλά στον ορίζοντα η ατμόσφαιρα της Γης προκαλεί διάχυση, απορρόφηση και διάθλαση του φωτός του Ήλιου που αντανακλά η Σελήνη και δεν την «κάνει καθαρή». Κάτι που συμβαίνει τους χειμωνιάτικους μήνες, τότε που η Σελήνη μεσουρανεί ψηλά στον ορίζοντα και η ατμόσφαιρα λόγω του ψύχους είναι καθαρή και η Σελήνη με τη λάμψη της αφήνει ίσκιους πάνω στο χώμα.

 Έτσι ο αστρονόμος δεν απολαμβάνει την Αυγουστιάτικη πανσέληνο, αλλά την απολαμβάνει ο κοινός θνητός, ο κοινός άνθρωπος, γιατί τον συνοδεύει στους βραδινούς του περιπάτους.

Πραιώνια, πρόκοσμη, προκατακλυσμαία ,

νύμφη ωραία…..

λατρεία υψωμένων καρδιών και τραχήλων ….

Έκλαγη, θεία, γλυκιά και καλή,

φωτισμένη, σαν μετέωρο θέλγητρο

….ερώτων ακόνι…

Όπως γράφει και ο ποιητής μας Φιλύρας.

Απολαύστε της, λοιπόν, και πάτε μαζί με τους αγαπημένους σας «μια βόλτα στο φεγγάρι» ή μία βόλτα μαζί με τη λάμψη του αυγουστιάτικου φεγγαριού.

                                                         Χαρίτων Τομπουλίδης, αστρονόμος-αστροφυσικός