Τριπόταμος: ταξιδεύοντας στο χρόνο!!!!

Του Χάρη Κουρουζίδη

Mε το όνομα αυτό γνωρίζουμε το ποτάμι από πολλά χρόνια και είναι καταγεγραμμένο σε όλα τα βιβλία που εκδόθηκαν από το 1930 και μετά. Βασιλικός ήταν το όνομά του κατά τους Βυζαντινούς χρόνους. Ενώ πιθανόν στην αρχαιότητα να έφερε το όνομα Όλγανος , γιού ενός εκ των δύο ιδρυτών της Βέροιας του Βέρη.

Γεωμορφολογία και ανάπτυξη οικισμών

Κάθε ποτάμι παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του γεωγραφικού – γεολογικού ανάγλυφου των περιοχών τις οποίες διασχίζει. Διαμορφώνει την προσωπικότητα του χώρου. Έτσι κι εδώ στη Βέροια το ανάγλυφο της περιοχής, όπως το βλέπουμε και το ξέρουμε, έχει χαραχτεί ανεξίτηλα από τα νερά του Τριπόταμου.
Το έντονο ορεινό ανάγλυφο της χώρας δίνει ορμή στα νερά και τα φαράγγια, κάτι που έκανε τους ανθρώπους να προτιμούν να εγκατασταθούν κοντά σε μικρότερα ποτάμια όπως τον Τριπόταμο.
Δεν έχει παρά να φέρουμε στο μυαλό μας τις πόλεις της Έδεσσας με τον Εδεσσαίο ποταμό, της Νάουσας με την Αράπιτσα αλλά και των Αιγών ανάμεσα στα δύο ρέματα που ακόμα υπάρχουν .
Οι όχθες του Τριπόταμου προσέλκυσαν τον άνθρωπο των παλιότερων εποχών, επειδή του παρείχαν, εκτός από το νερό που ήταν απαραίτητο για τη ζωή και την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών και προστασία από τις επιθέσεις των συνανθρώπων του. Το κάθετο των όχθεων και η βαθιά κοιλάδα του ήταν γι' αυτούς φυσική « οχύρωση» μια «ασπίδα» προστασίας . (H σχέση ανάπτυξης οικισμού- μικρού ρέματος- ποταμού ισχύει για τα ελληνικά δεδομένα σε αντίθεση με τη Β. Ευρώπη) .

Γεωγραφικά στοιχεία ποταμού

Ο Τριπόταμος σχηματίζεται από 3 ρέματα που ενώνονται σε ένα , 500 μέτρα έξω και Β.Α. του ομώνυμου χωριού, κοντά στα τελευταία σπίτια στο ΝΔ άκρο της Βέροιας.
Πρώτο ρέμα Ασπρονέρι: Αποτελείται από δύο μικρότερα ρέματα που πηγάζουν από το Ανατολικό Βέρμιο και είναι η Μεγάλη Ρεματιά και ο Ξερόλακκος . Βόρεια και Βορειοδυτικά της Κουμαριάς η λεκάνη απορροής τους. Τα δυο ρέματα ενώνονται στην περιοχή του Λόφου Αη Λιά και συνεχίζουν την πορεία τους πλέον ως Ασπρονέρι. Από εδώ υδρεύεται η Βέροια αλλά μέρος του πηγαίνει και στο Δήμο Αλεξάνδρειας για ίδια χρήση (ύδρευση). Από το ύψος του Αη Λια και μέχρι τη Βέροια έχει πλήθος πηγών.
Δεύτερο ρέμα: Το δεύτερο ρέμα είναι νοτιοδυτικά του χωριού Τριπόταμος στην περιοχή του παλιού οικισμού Τορμάνης . Είναι το μικρότερο από τα τρία και είναι καθαρά χείμαρρος. Στην πορεία του ενώνεται με το τρίτο ρέμα ( Μαυρονέρι) που κατεβαίνει από την περιοχή της Καστανιάς .
Τρίτο Ρέμα Μαυρονέρι: Το σπουδαιότερο από τα τρία ρέματα είναι το Μαυρονέρι. Αντλεί τα νερά του από τις περιοχές του Α. Βερμίου μεταξύ Καστανιάς και Γεωργιανών. Είναι το ρέμα που βλέπουμε πηγαίνοντας για την Καστανιά. Μέρος των νερών του υδροδοτούν τη Βέροια , ενώ υδροδοτούν και αρδεύουν τους Γεωργιανούς και τη Ραχιά.

Το μήκος του ποταμού

Από τις μόνιμες πηγές ( Ασπρονέρι – Μαυρονέρι) μέχρι τις εκβολές του στην Τάφρο 66, υπολογίζεται ότι είναι 25 χλμ. 12,5 χλμ του Ασπρονερίου και 12,5 του Μαυρονερίου. Η μέση ταχύτητα της ροής του ποταμού είναι μεγάλη και οφείλεται στη σημαντική υψομετρική διαφορά μεταξύ των πηγών και των εκβολών του ποταμού. Υψόμετρο πηγής Μαυρονερίου 370μ , Ασπονερίου 350μ και των εκβολών στην τάφρο 20μ.
Αυτό σε συνδυασμό με τα μαλακά τοιχώματα τραβερτίτη ( πωρόπετρα) μέσα στην πόλη της Βέροιας δημιούργησαν το συγκεκριμένο ανάγλυφο της περιοχής.
Το Μεσαίο τμήμα του ποταμού είναι αυτό που διασχίζει την πόλη της Βέροιας . Ορίζεται από την περιοχή της Αγίας Τριάδας . ( Εργοστάσιο Πασχαλίδη) μέχρι και την έξοδό του από την πόλη γέφυρα παλιών Σφαγείων ( Γέφυρα Μόδια).

Οι γέφυρες

1) Γέφυρα Αγίας Τριάδας: Χτίστηκε για την εξυπηρέτηση των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας . Οφείλει την ονομασία της στη στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας που έχτισαν οι πρώτοι εργοστασιάρχες.
2) Γέφυρα Πανοράματος: Καινούργια γέφυρα που ενώνει το συνοικισμό του Πανοράματος με τη Βέροια.
3) Γέφυρα Καμάρες: Είναι η γέφυρα που ενώνει το άνω κομμάτι της πόλης με τον Προμηθέα στην Οδό Δήμητρας. Η σημερινή γέφυρα που χτίστηκε το 1990 είναι ευρύχωρη στερεή και αντέχει σε πλημμύρες. Αντικατέστησε την προκατασκευασμένη σιδερένια γέφυρα που είχε στηθεί εκεί μετά την πλημμύρα του 1935. Η γέφυρα μέχρι το 1935 , οπότε και καταστράφηκε από την πλημμύρα ήταν λιθόκτιστη, με δυο καμάρες και πανέμορφη. Από κείνες τις καμάρες πήρε και το όνομά της. Δίπλα στη γέφυρα στη δυτική όχθη του ποταμού λειτουργεί Μπατάνι ( υδροτριβείο) Εκεί στο μπατάνι υπήρχε μία πρόχειρη ξύλινη γέφυρα από όπου περνούσαν οι Προμηθιώτες κι έπαιρναν νερό από τη βρύση της Μπαρμπούτας
4) Γέφυρα Μπαρμπούτας: Η περιοχή της Μπαρμπούτας είναι η πιο πολυσυζητημένη και ενδιαφέρουσα περιοχή. Η κοινωνική παρουσία του χώρου ήταν πάντα πολύ μεγάλη για τους Βεροιώτες αλλά και τους ξένους επισκέπτες της πόλης . Εκεί δίπλα στο παλιό καφενείο – κέντρο διασκέδασης όπου υπάρχει και σήμερα υπήρχε επίσης λιθόκτιστη γέφυρα που την κατέστρεψε η μεγάλη πλημμύρα του 1935.
5) Γέφυρα Χάβρας: Είναι η γέφυρα που ενώνει τον Προμηθέα με την Εβραϊκή συνοικία της πόλης . Παλιότερα επίσης υπήρχε λιθόκτιστη γέφυρα που παρασύρθηκε από την πλημμύρα του 1935. Υπάρχει και ένα μικρότερο γεφυράκι ξύλινο στο μονοπάτι της Βασίλισσας Βεργίνας. Ξύλινα γεφυράκια είχε και σε πολλά άλλα σημεία των όχθεων του ποταμού. Δεν διασώζεται κανένα .
6) Γέφυρα Καραχμέτ: Η ευρύτερη περιοχή είναι γνωστή με το όνομα Καραχμέτ. Η ονομασία προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από το καφενείο που υπήρχε εκεί χαμηλά σε ένα πλάτωμα κοντά στη γέφυρα. Το καφενεδάκι παρασύρθηκε από την πλημμύρα του '35 , η γέφυρα έχασε μόνο τα πέτρινα κυκλιδώματα της . Μοναδικό χαρακτηριστικό δείγμα από τα πέτρινα γιοφύρια της πόλης που διασώζεται μέχρι τις μέρες μας δείχνοντάς μας την επιμέλεια των τεχνιτών – γεφυροποιών με την οποία έχτιζαν εκείνη την εποχή τα πέτρινα γεφύρια, παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους που αντιμετώπιζαν.
7) Η Γέφυρα Μπόμπολης ( κοντά στη σημερινή γέφυρα Θερμοπυλών): Η γέφυρα όπου γίνεται το παζάρι. Ονομάστηκε έτσι από την αφθονία των Μπόμπολων ( Κακαβιές) που υπάρχουν στις όχθες της κοίτης . Ηλικιωμένοι και υπέργηροι μιλούν για Μπομπολιές τεράστιες που κόπηκαν κατά την κατασκευή της γέφυρας. Η γέφυρα κατασκευάστηκε από την Δομική Εταιρεία ως δώρο προς το Δήμο της Βέροιας και δόθηκε για χρήση το 1960. Την περιοχή εξυπηρετούσε για μικρό χρονικό διάστημα 2-3 χρόνων περίπου στα τέλη του 59 με αρχές 60 ξύλινο γεφυράκι που υπήρχε στο πλάτωμα κάτω από το σημερινό πάρκινγκ . Η πρόταση για μια πεζογέφυρα δίπλα στην υπάρχουσα ακουγόταν πολλά χρόνια . Υλοποιήθηκε στις μέρες μας .
8) Γέφυρα Μαρίφ: ¨Έτσι ονομάζονταν η περιοχή και η γέφυρα που πλέον ονομάζουμε του Σταυρού. Στην περιοχή του κτιρίου που στεγάζεται σήμερα η ΔΕΗ υπήρχε εξοχικό μαγαζί που ανήκε σε κάποιον Μουαρίφ ( Μουαερίφ) . Η γέφυρα ήταν λιθόκτιστη με τρεις καμάρες , η οποία επίσης παρασύθηκε από την πλημμύρα του 35. Πάνω από αυτήν την γέφυρα γινόταν ο αγιασμός των υδάτων κατά την γιορτή των Φώτων.
9) Γέφυρα Μοδιά: Είναι η γέφυρα της οδού Σταδίου προς Νάουσα. « Μοδιά» έλεγαν τον εισπράκτορα , γι΄ αυτό και οι κατοπινές γενιές την έλεγαν γέφυρα του «φόρου» . Εκεί πλήρωναν φόρο όσοι έφεραν προϊόντα με κάρα ή υποζύγια στην πόλη για πούλημα. Με το πέρασμα των χρόνων στην περιοχή αναπτύχθηκε ζωοπανήγυρης . Η μόδια σημαίνει μέτρο κυρίως καρπών ( δημητριακών) ίσο με 7,8 ίτρα και είναι λέξη λατινική modius. Στη συγκεκριμένη θέση πάντα υπήρχαν γέφυρες.

Εκβολές του ποταμού

Μετά το 1935 και μέχρι σήμερα ο ποταμός εκβάλει στην αποστραγγιστική τάφρο 66. Η εκβολές του όμως παλαιότερα δεν ήταν σταθερές . Η κάτω κοίτη του ποταμού άλλαζε με το χρόνο κι η πορεία του προς τις εκβολές ακολουθούσε άλλες διαδρομές. Υπήρχε εποχή όπου ο Τριπόταμος συναντούσε άμεσα την κοίτη του Αλιάκμονα . Ενώ έρευνες της κ Χατζηκοκόλη – Συράκου Σοφίας μας δίνουν στοιχεία ότι στο Λιανοβρόχι και κοντά στη συμβολή του με τον Τριποτάμο πρέπει να υπήρχε Ασκληπιείο.

Το Λιανοβρόχι

Το όνομά του πιθανότατα προέρχεται από την μαλακή , λεπτή υφή του – Λιανό νερό . Ένας μικρός χείμαρρος ο οποίος ορίζει τα δυτικά όρια του Συνοικισμού Προμηθέα. Οι μόνιμες πηγές του είναι στα 2 χλμ Β.Δ. της Βέροιας ενώ η λεκάνη απορροής του ξεκινάει από τη Μαρούσια.
Ιαματικά τα νερά του αλλά και οι λάσπες του χρησιμοποιούνταν για λασποθεραπείες μέχρι και τη δεκαετία του 70 . Ποιος από τους παλιούς κατοίκους του Προμηθέα δεν θυμάται την Καζάνα του Μπαρμπα Γιάννη, και πόσοι Προμηθιώτες δεν έμαθαν να κολυμπούν στα νερά του Λιανοβροχίου σε αυτοσχέδιες πισίνες.

Χρήσεις του Υδάτινου Δυναμικού

Η ιστορική παρουσία της Βέροιας είναι διαχρονική και σημαντική μέσα στους αιώνες. Την παρουσία της αυτή η Βέροια την οφείλει στη γενναιοδωρία της φύσης, η οποία την προίκισε με άφθονα νερά. Κοντά και δίπλα της ζουν και « δρουν» εδώ και αιώνες ακατάπαυτα, δυο ποτάμια, ο μεγάλος Αλιάκμονας και ο μικρός Τριπόταμος για να διαμορφώσουν το τοπίο έτσι όπως το βλέπουμε να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας και τώρα. Αισθητή η διάβρωση που προκαλεί ο Τριπόταμος ακόμα την βλέπουμε να συντελείτε μπροστά μας. Η παρουσία των δύο ποταμών στην πορεία της πόλης είναι καταλυτική, γιατί της εξασφάλιζαν την ύδρευση και την άρδευση, την ενέργεια από τις υδατοπτώσεις.

Ύδρευση

Γινόταν πάντα από τις πηγές του Τριποτάμου για τους εντός πόλης κατοίκους. Στα παλαιότερα χρόνια βέβαια πήγαινε από σπίτι σε σπίτι με τις μπουντουβάγιες τα διάσημα αυλάκια της πόλης που μετέφεραν νερό από αυλή σε αυλή , όχι για να το πιούν αλλά για να ποτίσουν τα άλογα τους και για γενική καθαριότητα. Για να πιούν είχαν τις δημόσιες βρύσες.
Ο συνοικισμός του Προμηθέα απόκτησε ολοκληρωμένη υδροδότηση στα μέσα της δεκαετίας του 60. Μέχρι τότε νερό έπαιρναν πολλοί κάτοικοι από τη Βρύση της Μπαρμπούτας , αυτή που βρισκόταν απέναντι από το Μπατάνι . Υπήρχαν στον Προμηθέα κι άλλες δημόσιες βρύσες. Μια στην Τούμπα των Σαββιδάντων, μία στην οδό Τραπεζούντας εκεί που βρίσκεται τώρα το σπίτι του φωτογράφου Μ. Κεχάογλου μία στην οδό Αντιγόνης , και μία στο σημείο που είναι η κεντρική παιδική χαρά του Προμηθέα στην Οδό Ακροπόλεως. Το νερό ερχόταν με πύλινους αγωγούς από την πηγή Καλογριά» του Κομνηνίου.
( Μαρτυρία Κουρουζίδη Νεοκλή)

Άρδευση

Πιστεύεται ότι άρδευση γινόταν πάντα από τα παλιά χρόνια και ήταν πολύ εντατική . Τα νερά του ποταμού δεν έφταναν στις εκβολές του κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, επειδή δεσμεύονταν για τις αρδεύσεις των χωραφιών. Η οικονομική ευρωστία που παρουσιάζει η πόλη κατά την ιστορική της διαδρομή, είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την καλή γεωργική της ανάπτυξη και αυτή πάλι με τη δυνατότητα που είχαν οι αγρότες της να αρδεύουν όποτε χρειαζόταν, τις καλλιέργειές τους.
Λαχανόκηπο της Μακεδονίας αποκαλούσαν τη Βέροια, τα παλιά σχολικά βιβλία της Γεωγραφίας. Σταδιακά λιγόστεψαν οι λαχανόκηποι και τη θέση τους πήραν οι σύγχρονες δεντροκαλλιέργειες που κυριαρχούν στις πεδιάδες της Βέροιας και των οικισμών που βρίσκονται κοντά στην κοίτη του Τριπόταμου. Συγκεκριμένα αρδεύονται τα αγροκτήματα των κοινοτήτων Γεωργιανών, Ράχης, Τριπόταμου, των οικισμών, Ασωμάτων , Κομνηνίου και δυτικότερα στην Πανοράματος και Βίλα Βικέλα.

Ενέργεια υδατοπτώσεων

Η μηχανική ενέργεια που ελευθερώνεται από τις υδατοπτώσεις χρησιμοποιήθηκε στη λειτουργία Μύλων (νερόμυλοι δημητριακών, λαδόμυλοι), Βυρσοδεψίων , Υδροτριβείων, Κλωστοϋφαντουργικών μονάδων και τελευταία και Υδροηλεκτρικών μονάδων. Στη Βέροια είχαμε δύο άξονες πάνω στους οποίους αναπτύχθηκαν τέτοιου είδους δραστηριότητες.
1ος από την περιοχή «Παπάκια» προς το σημερινό οικισμό της Κυψέλης.
2ος άξονας η κοίτη του ποταμού.
Σημειώνεται ότι οι μεταβιβάσεις ακινήτων, που γινόταν σε παλαιότερες εποχές, εφόσον μέσα στα ακίνητα που αγοράζονταν περνούσε νερό, που χρησίμευε σαν κινητήρια δύναμη και σε άλλες βιοτεχνικές μονάδες, περιείχαν τον παρακάτω απαράβατο και δεσμευτικό όρο για τους νέους ιδιοκτήτες : Μπορούσαν να χρησιμοποιούν το νερό και αυτοί για δικές τους εγκαταστάσεις βιοτεχνικών μονάδων, χωρίς όμως να εκτρέπουν τα νερά από την καθορισμένη « βιοτεχνική» κοίτη.

Υδρόμυλοι

Τα στοιχεία αφορούν την περίοδο 1850-1965. 20 υδρόμυλοι
Αφών Μπαζάκα: Στην Άνω Κοίτη Τριποτάμου κοντά στο ομώνυμα χωριό
Χρυστόφορου Παπαρουσόπουλου: Εκεί που είναι και σήμερα το ομώνυμο « Μπατάνι» πάνω από τη γέφυρα Καμάρες. Χτίστηκε το 1894 και ήταν τρεις μύλοι μαζί. Λίγο παρακάτω και δεξιά στην στροφή του ποταμού υπήρχε κι άλλος μύλος που καταστράφηκε το 35.
Αφών Χατζηνικολάκη: Υπήρχαν δύο μύλοι. Δεξιά κι αριστερά από την κοίτη του ποταμού στην περιοχή Μαρίφ.
Γεωργίου Ντουφόπουλου: Ήταν λίγο δεξιά από το δρόμο, που οδηγεί προς τα χωριά Λαζοχώρι , Ταγαροχώρι κ.λ.π. Μετατράπηκε σε σύγχρονο κυλινδρόμυλο.
Αφών Ντάλη: Τούρκικος μύλος . Χτίστηκε το 1900. Αγοράστηκε από τα αδέλφια Θωμά και Αναστάσιο Ντάλη αμέσως μετά την απελευθέρωση το 1912. Βρισκόταν δίπλα στην ταβέρνα Σκρέτ όπου βρίσκεται το κτίσμα ακόμα και λειτουργεί ως κέντρο διασκέδασης.
Αναστάσιου Σαρόγλου: Στην περιοχή «Παπάκια» . Το 1965 μετατράπηκε σε Μπατάνι. Σήμερα εκεί βρίσκεται το εξοχικό κέντρο Σαρόγλου.
Χατζηδημητρίου: Κι αυτός στα Παπάκια. Στη θέση σήμερα λειτουργεί νυχτερινό κέντρο .
Οικονομίδη – Ζαρόγλου: Στα Παπάκια. Από την απέναντι πλευρά από τους άλλους υδρόμυλους του ρέματος . Σήμερα εκεί έχει πολυκατοικία.
Αποστολίδη Ευστράτιου: Εκεί όπου εμφανίζεται κατά διαστήματα ο καταρράκτης στη Συμβολή των οδών Κολοκοτρώνη και Μπουμπουλίνας.
Οικονομίδου Δέσποινα: Δίπλα στο 3ο Δημοτικό.
Μάρκου: Στη συμβολή των οδών Μπουμπουλίνας και Θωμαϊδου όπου στεγάζεται σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο. Κάηκε το 1954 και ανασυγκροτήθηκε σε κυλινδρόμυλο. Ξανακάηκε το 1980 και παραχωρήθηκε στο Δήμο Βεροιας
Δαμιανού Κουϊκόγλου: Στην οδό Θωμαϊδου. Στη θέση του σήμερα μόνο ερείπια υπάρχουν .
Οικονομίδη Ελεζία: Στην οδό Πιερίων 6. Εκσυγχρονίστηκε σε κυλινδρόμυλους που συνεχίζουν να λειτουργούν ακόμα. Συνορεύει ε το 12ο Δ. Σχολείο.
Χαλατζούκα – Βλαχογιάννη: Ήταν σε πάροδο της οδού Θωμαϊδου. Τίποτα στις μέρες δεν θυμίζει την παλιά ύπαρξής τους.
Εμμανουήλ Σαραφόγλου: Πιερίων 5 , απέναντι από τους μύλους Οικονομίδη. Το 65 σταμάτησε η λειτουργία του και ο χώρος πλέον στεγάζει ένα μαρμαράδικο.
Όλγα Χατζημόσιου: Ήταν στο χώρο του σημερινού γηπέδου του συνοικισμού Κυψέλης.

Λαδόμυλοι

Άλεθαν σουσάμι από το οποίο έβγαινε σουσαμόλαδο και ταχίνι και παρασκεύαζαν τον περίφημο μακεδονικό χαλβά. Ήταν πολύ διαδεδομένη η παραγωγή σουσαμιού μέχρι και τη δεκαετία του 60. Οι παλιοί λαδόμυλοι έκλεισαν τη δεκαετία του 60 . Μόνο ένας συνεχίζει την παραγωγή χαλβάδων και ταχίνης , ο κ. Στέλιος Κανδύλας.
Οι Λαδόμυλοι που λειτουργούσαν μεταξύ 950 – 1970 ήταν:
Κότζιαλη Χαράλαμπου: Στην περιοχή Παπάκια
Κανδύλα Σταύρου: Στην Οδό Θωμαϊδου
Κανδύλα Νικολάου: Στην Οδό Θωμαϊδου
Μαλούτα Εμμανουήλ: Στη συμβολή των οδών Θωμαϊδου Πιερίων. Κατεδαφίστηκε
Σαράφογλου Γεωργίου: Ο μόνος λαδόμυλος που διασώζεται . Είναι στην κάτω πλευρά της Οδού Πιερίων ακριβώς απέναντι από τον μύλο Μαλούτα.

Βυρσοδεψεία

Τα βυρσοδεψία ήταν τρία συνολικά.
Ένα στον Τριπόταμο κοντά στο Χάβρα του Αρμένου ( ;) και τα άλλα δύο στους Λαδόμυλους ( Κυψέλης) . Είχε μεγάλη παράδοση και στην κατεργασία δερμάτων η Βέροια. Μέρoς των δερμάτων που κατεργάζονταν εξάγονταν. Από το 60 και μετά αρχίζει η σταδιακή παρακμή και του κλάδου αυτού, με αποτέλεσμα να κλείσουν τα βυρσοδεψεία στο τέλος της δεκαετίας του 60. Δεν υπήρξε συνέχιση αυτού του επαγγέλματος.
Τα βυρσοδεψεία στους Λαδόμυλους ήταν του Γ. Δασκαλόπουλου το ένα και το δεύτερο που ήταν στην Οδό Θωμαϊδου , κανείς δεν θυμάται το όνομα του ιδιοκτήτη του.

Κλωστήρια- Υφαντουργεία

Υπήρχαν τρία στη Βέροια. Κινητήρια δύναμή τους η ενέργεια που παράγονταν από τις υδατοπτώσεις. Η αρχή της λειτουργία τους προσδιορίζεται κάπου στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και το τέλος του στη δεκαετία του 60. Η σταδιακή παρακμή σαν γενικό φαινόμενο , προχωρά και στα εργοστάσια αυτά.
Σωσίδη Δημητρίου: Περιοχή Αγίας Τριάδας. Τα γνωστά Κλωστήρια Πασχαλίδη που λειτουργούν ως τις μέρες μας.
Φάκα – Γκουγκουλιάνα. Αφοί Μέσκας. Ηταν κλωστοϋφαντουργείο Φλοκάτης . Στην Οδο Πιερίων 4 ( περιοχή Λαδομύλοι) . Το κτίριο σώζεται ακόμα. Οι ιδιοκτήτες του έκαναν νέα βιομηχανική μονάδα παραγωγής φλοκάτης εκτός πόλης με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα.
Αφοι Χατζηνικολάκη: Το γνωστό εργοστάσιο που βρίσκεται βόρεια της γέφυρας του Σταυρού ( Μαρίφ) .
Υ/Η Εργοστάσιο Βέρμιο: Χτίστηκε από το Δ. Σωσίδη το 1924 μαζί με την τεχνητή λίμνη και έδινε εναλλασσόμενο ρεύμα τάσης 125 volt. Το 50 αγοράστηκε από τη ΔΕΗ, εκσυγχρονίστηκε και λειτουργεί μέχρι και σήμερα.

Ιχθυοτροφεία – Ιχθυποπανίδα

Στα νερά του Τριπόταμου ζούσαν καραβίδες, συρτάρια, πλακίτσες, μπριάνες και πέστροφες Σποραδικά ακόμα και τώρα πιάνεται κάποια πέστροφα στα νερά του Τριπόταμου ακόμα και στο ύψος της Μπαρμπούτας . ( Μαρτυρία Κουρουζίδη Νεοκλή)
Κατά τη δεκαετία του 60 έγιναν οι πρώτες εγκαταστάσεις ιχθυοτροφείων στην άνω κοίτη του ποταμού.
Τα Ιχθυοτροφεία ήταν :
Κουτίδη Πίνδαρου: Βρίσκεται δίπλα και δεξιά της πρώτης γέφυρας του δρόμου Βέροιας Κοζάνης . Διακρίνεται στην τοποθεσία η ταβέρνα « Ψαροπούλα».
Γιαπουτζή Σταύρου: Βρίσκεται κοντά στις πηγές Μαυρονερίου. Δεν λειτουργεί
Ριζόπουλου Δημήτριου: Βρίσκεται κοντά στο ΚΨΜ του πρώην στρατοπέδου του ΝΑΤΟ .
Οι πέστροφες στα χρόνια της Κατοχής ψαρεύονταν ακόμα και μέχρι τη γέφυρα Μαρίφ. Όταν ο μυλωνάς έκλεινε την παροχή νερού στο αυλάκι που έφερνε το νερό στο μύλο του , για να το καθαρίσει, τα προσφυγόπουλα του Προμηθέα άδραχταν την ευκαιρία να μαζέψουν τις πέστροφες και τα άλλα ψάρια που παγιδεύονταν στα στεγνά αυλάκια. Το ψάρεμα γινόταν με τα χέρια ψάχνοντας κάτω από τις πέτρες και πολλές φορές υπήρχαν και στιγμές έκπληξης όπου αντί για την πολυπόθητη πέστροφα έπιαναν από κανένα χέλι και τρόμαζαν. Έπιαναν ακόμα και βδέλες αλλά και νυχτερίδες από τις σπηλιές του Τριπόταμου και τις πουλούσαν στα μαγαζιά μέσα στη Βέροια. Πολλές φορές έφταναν οι μικροί ψαράδες μέχρι και το Λαζοχώρι , Τα ψάρια που έπιαναν τα κρεμούσαν σε αρμαθίες που έφτιαχναν από κλαδιά ιτιάς. ( Μαρτυρία Κουρουζίδη Νεοκλή)

Οι Σπηλιές του Τριπόταμου

17 σπηλιές καταμετρήσαμε από την περιοχή της σχολής Αστυνομιάς μέχρι και την γέφυρα Μαρίφ. Ασκηταριά , μαντριά , σημεία συνάθροισης των πλυστρών , σήραγγες μεταφοράς νερού , κρυψώνες , οστεοφυλάκια αλλά και αρχαίοι Μακεδονικοί Τάφοι ήταν οι χρήσεις τους.

Ορνιθοπανίδα του Τριποταμου

Από το ύψος του χωριού Τριπόταμος και μέχρι τη γέφυρα Μόδια ( παλιά Σφαγεία) έχουν καταμετρηθεί περί τα 70 είδη. Πολλά κοινά είδη αλλά και μερικά που απειλούνται με εξαφάνιση . Φώλιασμα Φιδαετού στο ύψος του παλιού πεδίου βολής. Εντυπωσιακή η καταγραφή ένας νεαρού χρυσαετού το 2004 στο Κομνήνιο ( δυστυχώς με ακρωτηριασμένη φτερούγα).
Ενώ στα παλιότερα χρόνια στην περιοχή των Σφαγείων παρατηρούνταν και Ασπροπάρηδες το μικρότερο είδος γύπα της Ευρώπης που πλέον απειλείται σοβαρά με εξαφάνιση .

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και ποτάμι

Στον Τριπόταμο και στην ευρύτερη περιοχή του ( Μπαρμπούτα) την τελευταία δεκαετία ( 2002-2012) υλοποιούνταν εκπαιδευτική δράση ( περιβαλλοντικό μονοπάτι ), όπου οι μαθητές έρχονταν σε επαφή με:

• Την γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής
• Τις χρήσεις του νερού
• Την πανίδα και χλωρίδα
• Τα προβλήματα , αλλά και τη διαδικασία ελέγχου της ποιότητας του νερού.

Πηγές
Οδοιπορικό στο συνοικισμό « Προμηθέας» Βέροιας του Γιάννη Μελετίδη- Βέροια, 1995.
«Τριπόταμος» Το ποτάμι της Βέροιας – Εργασία Περιβαλλοντικής Ομάδας Φιλλίπειου Γυμνασίου Βέροιας, 1996.
Φωτό: Αρχεία Καλλιγά Γεράσιμου, Καμπούρη Ιωάννη, Λιόλιου Γιώργου, Βλάχου Χρήστου, Φίλοι Βυζαντινού Μουσείου, Κουρουζίδη Νεοκλή , Κουρουζίδη Χάρη.