Οταν το 1974 δημιουργήθηκε το πρώτο φράγμα στον Αλιάκμονα, στο Πολύφυτο, η κοιλάδα του μεγάλου ποταμού άρχισε να αλλάζει. Μια μεγάλη λίμνη δημιουργήθηκε και το 1977 δημιουργήθηκε και μια δεύτερη, κάτω από το χωριό Σφηκιά, όπου και το ομώνυμο φράγμα δηλαδή. Η λίμνη Σφηκιάς είναι η γραφικότερη από τις τεχνητές λίμνες του Αλιάκμονα και αν φύγετε από το χωριό Σφηκιά προς το φράγμα Ασωμάτων θα την απολαύσετε σε όλη της τη δόξα, καθώς ο ωραίος ασφαλτόδρομος στριφογυρίζει πάνω από τη μαιανδρική κοίτη και τα βαθιά φαράγγια, ένα μεγάλο μέρος από το βάθος των οποίων είναι σήμερα σκεπασμένο με νερό, και στα υποβρύχια πλέον δάση της κοιλάδας ζουν πελώριοι γουλιανοί, θηριώδη ψάρια του γλυκού νερού τα οποία συχνά πιάνουν οι ψαράδες της περιοχής. Πριν από πολλά πολλά χρόνια Βέβαια, πριν η κοίτη του Αλιάκμονα πλημμυρίσει, στις γύρω σπηλιές της βαθιάς χαράδρας ζούσαν ερημίτες και αναχωρητές σε ασκηταριά και μοναστήρια, όπως η ερειπωμένη σήμερα Μονή Καλλίπετρας. Σχεδόν όλα τα ασκηταριά αυτά είναι σήμερα χαμένα. Το μεγαλύτερο απ' όλα όμως είναι ακόμη καλοδιατηρημένο και ακμαίο και για να το δείτε θα φτάσετε στο φράγμα Ασωμάτων, θα στρίψετε δεξιά και ακολουθώντας τις πινακίδες, θα ανηφορίσετε στις βελανιδοσκέπαστες πλαγιές τον ασφαλτόδρομο και θα φτάσετε στην αετοφωλιά όπου είναι χτισμένη η Μονή Τιμίου Προδρόμου. Σήμερα βέβαια είναι περισσότερο γνωστή ως Σκήτη Βέροιας, όχι όμως για τη γειτνίαση με την κοντινή Βέροια αλλά γιατί από τα παλιά χρόνια οι ντόπιοι έλεγαν ότι όλα αυτά τα μοναστήρια είναι «της κοίτης της Βέροιας», οπότε εκ παραδρομής έγινε «της Σκήτης» Βέροιας.
Η Μονή Προδρόμου χτίστηκε το 1326 στη θέση που βρισκόταν ένα παλιότερο, εξαφανισμένο σήμερα μοναστήρι του 9ου αιώνα, η Μονή Λαζάρου. Με τα χρόνια η μονή εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα μοναστικά κέντρα της Μακεδονίας για έναν κάπως διαφορετικό λόγο από τα άλλα αναλόγου εμβέλειας μοναστήρια. Στη μονή πέρασαν και μόνασαν κατά καιρούς μερικές από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του ορθόδοξου μοναχισμού. Πρώτος και καλύτερος ήταν ο κορυφαίος λόγιος, θεολόγος και υπέρμαχος του κινήματος των Ησυχαστών Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος μαζί με άλλους δέκα μοναχούς άφησαν το Αγιον Ορος και ήρθαν να ησυχάσουν από το 1326 ως το 1331 στις σπηλιές και τα φαράγγια του Αλιάκμονα, που βρίσκονταν κάτω από το σημερινό μοναστήρι. Στη Μονή Προδρόμου ασκήτεψε για λίγο καιρό ο ιδρυτής του μοναχισμού στα Μετέωρα, ο Οσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης. Κοντά στη μονή επίσης ασκήτεψε ο πολιούχος της Βέροιας, ο Αγιος Αντώνιος ο Νέος, ο πρώτος ασκητής της περιοχής, ο οποίος έζησε στην κοίτη του Αλιάκμονα στις αρχές του 11ου αιώνα. Πολύ σημαντική στιγμή στην ιστορία της μονής ήταν ο ερχομός του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω το 1523. Ο Διονύσιος ήταν ηγούμενος στη Μονή Φιλόθεου, στο Αγιον Ορος, αλλά ύστερα από κάποιες προστριβές με Βούλγαρους συνασκητές του (οι οποίοι κόντεψαν να τον σκοτώσουν) ήρθε μαζί με μια συνοδεία από Φιλοθεϊτες μοναχούς στη Μονή Τιμίου Προδρόμου, όπου τότε ζούσαν δέκα μοναχοί. Ο Διονύσιος ανακαίνισε και αναδιοργάνωσε τη μονή και ήταν αυτός που ουσιαστικά επέβαλε στο μοναστήρι τους κοινοβιακούς κανόνες. Στα χρόνια του (έφυγε από τη Σκήτη στα 1535) η μονή άκμασε πολύ και γέμισε μοναχούς. Συνασκητής του Αγίου Διονυσίου ήταν για λίγα χρόνια ο Οσιος Νικάνορας, ο ιδρυτής της Μονής στη Ζάβορδα, ενώ από τα κελιά της Μονής Προδρόμου πέρασε και ο Γιαννιώτης Οσιος Θεοφάνης ο Νέος, ο πολιούχος της Νάουσας. Και ακόμη ο Αγιος Θεωνάς και ο πασίγνωστος Κοσμάς ο Αιτωλός πέρασαν από το ιερό αυτό ερημητήριο του Αλιάκμονα. Η Σκήτη Βέροιας χαρακτηρίστηκε ορθότατα από πολλούς «ένα μικρό Αγιον Ορος», αφού σχεδόν όλοι οι επώνυμοι ασκητές της ήταν μέλη της Αθωνικής πολιτείας των μοναχών και των αγγέλων. Η μονή απέκτησε έτσι τεράστια πνευματική φήμη και δόξα και έγινε κάτι σαν κομβικό σημείο στους δρόμους που ακολουθούσαν οι άγιοι άνθρωποι της Μακεδονίας.
Οι μόνοι φυσικά που δεν ενδιαφέρθηκαν για την πνευματική εμβέλεια της μονής ήταν οι Τούρκοι, οι οποίοι παρενοχλούσαν τη μονή και σία μέσα ίου 18ου αιώνα ήρθαν και στρατοπέδευσαν μέσα στα κτίριά της. Γεμάτος απελπισία ο τότε ηγούμενος Κάλλιστος έστειλε γύρω στα 1787 μια επιστολή στην αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β', στην οποία την παρακαλούσε να στείλει δύο σακιά άσπρα (χρήματα δηλαδή) για να τα δώσει στους Τούρκους μήπως και ξεκουμπιστούν, αφού όπως έγραφε είχαν μεταβάλει το μοναστήρι σε «εστιατόριο, βυρσοδεψείον και παντός μολυσματικού και βρωμερού κέντρον».
Οι Τούρκοι δεν σταμάτησαν φυσικά το καταστροφικό τους έργο και συνέχισαν να κλέβουν και να ρημάζουν σταδιακά τη μονή. Τη χαριστική βολή την έδωσε ο τρομερός Εμιν Εμπού Λουμπούτ πασάς (ο επονομαζόμενος και «ροπαλοφόρος»), ο μακελάρης της Νάουσας, ο οποίος Βομβάρδισε με κανόνια τη μονή στις 30 Απριλίου 1822 και μετά την έκανε κάρβουνο, επειδή οι μοναχοί είχαν βοηθήσει τους επαναστατημένους Ελληνες.
Οι μόνοι φυσικά που δεν ενδιαφέρθηκαν για την πνευματική εμβέλεια της μονής ήταν οι Τούρκοι, οι οποίοι παρενοχλούσαν τη μονή και σία μέσα ίου 18ου αιώνα ήρθαν και στρατοπέδευσαν μέσα στα κτίριά της. Γεμάτος απελπισία ο τότε ηγούμενος Κάλλιστος έστειλε γύρω στα 1787 μια επιστολή στην αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β', στην οποία την παρακαλούσε να στείλει δύο σακιά άσπρα (χρήματα δηλαδή) για να τα δώσει στους Τούρκους μήπως και ξεκουμπιστούν, αφού όπως έγραφε είχαν μεταβάλει το μοναστήρι σε «εστιατόριο, βυρσοδεψείον και παντός μολυσματικού και βρωμερού κέντρον».
Οι Τούρκοι δεν σταμάτησαν φυσικά το καταστροφικό τους έργο και συνέχισαν να κλέβουν και να ρημάζουν σταδιακά τη μονή. Τη χαριστική βολή την έδωσε ο τρομερός Εμιν Εμπού Λουμπούτ πασάς (ο επονομαζόμενος και «ροπαλοφόρος»), ο μακελάρης της Νάουσας, ο οποίος Βομβάρδισε με κανόνια τη μονή στις 30 Απριλίου 1822 και μετά την έκανε κάρβουνο, επειδή οι μοναχοί είχαν βοηθήσει τους επαναστατημένους Ελληνες.
Ό,τι θα δείτε σήμερα είναι κυρίως κτίρια του 19ου αιώνα, μετά την ανακατασκευή της μονής, στην οποία συνεισέφεραν τα μέγιστα οι ευσεβείς Βεροιώτες, καθώς και επισκευές μετά την πυρκαγιά του 1915. Υστερα από τόσες καταστροφές το κάποτε ακμαίο και διάσημο μοναστήρι μαράζωσε και αναγκάστηκε να περιέλθει στη Μητρόπολη Βέροιας και να πάψει έτσι να είναι σταυροπηγιακό. Ηταν δε έρημο ως τα 1990 όταν ήρθαν οι πρώτοι ασκητές. Σήμερα στη μονή ζουν λίγοι, εξαιρετικά φιλόξενοι μοναχοί, οι οποίοι διατηρούν τον ιστορικό χώρο απλά πανέμορφο. Οι αυλές είναι πεντακάθαρες, γεμάτες λουλούδια και βασιλικούς που μοσχοβολάνε, δίπλα στις πλατιές φυλλωσιές και τις κληματσίδες του βουνού σταλάζουν συνεχώς γάργαρα νερά, τα πάντα είναι φτιαγμένα από τον άφθονο πωρόλιθο (ή πωρόπετρα) του βουνού κι ολόγυρα θα δείτε χοντρά δοκάρια, ξύλινα μπαλκόνια, πέτρινες στέγες, πέτρινα πεζούλια, μια σπηλιά που ήταν κάποτε το ψυγείο της μονής. Το καθολικό όπου θα ακούσετε συνήθως τους μοναχούς να λειτουργούν χτίστηκε το 1822 μετά την καταστροφή και από τα κειμήλια του αξίζει να δείτε το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 16ου αιώνα. Το σημαντικότερο όμως μνημείο της μονής είναι αναμφίβολα το εκπληκτικό παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης, το οποίο χρονολογείται από το 14ο αιώνα και είναι το αρχαιότερο απομεινάρι της ιστορίας της μονής. Σύμφωνα με τις παραδόσεις μάλιστα, το εκκλησάκι γλίτωσε την καταστροφή όταν θεία χάριτι -πώς αλλιώς;- έπεσε ένα δοκάρι από την οροφή πάνω στο κεφάλι του Τούρκου που πήγε να πυρπολήσει το ναό και τον έστειλε στο μουσουλμανικό παράδεισο. Ο ναός είναι μονόχωρος με τρούλο και στους τοίχους του διατηρούνται θαυμάσιες τοιχογραφίες υψηλότατης τέχνης, τις οποίες πιθανότατα δημιούργησαν μαθητές του λαμπρότατου αστέρα της παλαιολόγειας αγιογραφίας Μανουήλ Πανσέληνου. Μετά τη συντήρηση του 1988 μάλιστα είναι ακόμη πιο εμφανής η χρωματική αρμονία της μεγάλης αυτής ζωγραφικής.
Αν είστε ξεκούραστοι μπορείτε να κατηφορίσετε μέχρι το ασκηταριό όπου μόνασε ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, το οποίο είναι σηματοδοτημένο και θα το βρείτε εύκολα. Αν είστε κουρασμένοι πηγαίνετε στο υπέροχο μπαλκόνι της μονής, το οποίο κρέμεται πάνω από το χάος του φαραγγιού. Είναι αναμφίβολα η γραφικότερη γωνιά της μονής και τα τοπία που θα αντικρίσετε απλά κόβουν την ανάσα, καθώς στο βαθυπράσινο βάθος τους φαραγγιού στραφταλίζουν τα σκοτεινά νερά του Αλιάκμονα.
| Photo Gallery | |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου