Τα μαθηματικά: μουσική της σιωπής και τέχνη της αλήθειας

 

Γιατί να γράψει ο Leonardo da Vinci πάνω στα τετράδιά του: όποιος δεν είναι μαθηματικός να μη διαβάσει το έργο μου; Σε αυτό το ερώτημα θα προσπαθήσουμε ν’ απαντήσουμε με διαφορετικούς αλλά συντονισμένους τρόπους.

Αρχικά ο Leonardo da Vinci έγινε γνωστός στους πρώτους κοινωνικούς κύκλους ως μουσικός κι έγραφε χαρακτηριστικά ότι η μουσική γεννιέται και πεθαίνει την ίδια στιγμή. Το πλαίσιο του εκείνη την εποχή ήταν πάρα πολύ φτωχό, όσον αφορά στο θέμα της παρτιτούρας. Είναι μόνο προς το τέλος της ζωής του που θα βρούμε τις πρώτες παρτιτούρες για λαούτο, το όργανό του. Κατά συνέπεια, ο Leonardo da Vinci γνωρίζει τη δυσκολία της καταγραφής της που της δίνει ένα από τα αφαιρετικά χαρακτηριστικά των μαθηματικών. Είναι, λοιπόν, δυνατόν να μπόρεσε να τα ερμηνεύσει ο Leonardo da Vinci ως τη μουσική της σιωπής.

Στην πορεία του, διότι η λέξη εξέλιξη χάνει την ιδιότητά της με την έννοια της ιδιοφυΐας, ο Leonardo da Vinci αναζητούσε πάντα το βάθος κι όχι μόνο την επιφάνεια. Αυτό το χαρακτηριστικό εξηγεί το πάθος και την επιμονή του για τις ανατομικές μελέτες. Και πάλι όμως προδίδει και μία μαθηματική αναζήτηση. Η ανάγκη της κατανόησης του υπόβαθρου και της επινόησης της δομής μιας οντότητας, είναι τόσο αισθητή στα μαθηματικά που αποτελεί τον πυρήνα τους όσον αφορά στο γνωστικό αντικείμενο. Και η επαφή του με το φίλο του μαθηματικό Luca Pacioli σίγουρα βοήθησε το Leonardo da Vinci να αντιληφθεί την ισχύ του μαθηματικού εργαλείου για τη μελέτη της φύσης που αποτελούσε γι’ αυτόν το μοναδικό δάσκαλο.

Σίγουρα όμως ο Leonardo da Vinci ανακάλυψε το μεγαλείο των μαθηματικών μέσω της ζωγραφικής, την οποία θεωρούσε ως το ζενίθ της τέχνης. Όλη η δομή του Trattato della Pintura είναι οργανωμένη με μαθηματικό τρόπο, παρόλο που δεν καταφέρνει να του δώσει μία τελική μορφή. Και τη ζωγραφική, ο Leonardo da Vinci δεν μπορούσε να τη θεωρήσει μόνο και μόνο ως τέχνη της ομορφιάς. Ο Leonardo da Vinci είχε πάντα, εννοούμε διαχρονικά, μία καθαρή προτίμηση για την αλήθεια. Στους πίνακές του δεν ήθελε ποτέ να παραβιάσει τους κανόνες της αλήθειας. Στην ουσία, για εκείνον η ομορφιά ήταν το αποτέλεσμα της αναζήτησης της αλήθειας. Με άλλα λόγια, η ομορφιά δεν αποτελούσε για το Leonardo da Vinci μία πρωτογενή παράμετρο της τέχνης του. Επιπλέον, η ζωγραφική στέκει από μόνη της, δεν έχει τα προβλήματα της υλοποίησης που έχουν η γλυπτική και η αρχιτεκτονική. Η αναλογία με τα μαθηματικά είναι, λοιπόν, πιο ξεκάθαρη και αποτελεί έναν ισομορφισμό όσον αφορά στο γνωστικό. Δεν είναι, λοιπόν, απίθανο να θεωρούσε ο Leonardo da Vinci τα μαθηματικά ως την τέχνη της αλήθειας. Ήταν και είναι ο μόνος τομέας της γνώσης όπου υπάρχει μία σταθερότητα ακόμα και όταν μελετούμε δυναμικές έννοιες και συμπεριφορές.

Με αυτούς τους διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης που βασίζονται πάντα σε μαθηματικές ιδιότητες, βρίσκουμε ένα πλαίσιο κατανόησης της επινόησης του Leonardo da Vinci όσον αφορά στην απαίτησή του για τον αναγνώστη και το μελετητή του.